Nij valaj nij nejnentiualaj
ikaj tanex kemej ki ixmachtica
tapoual
Nijuitsaj nikmajmaj tiuis omijmej
I askaj noueinan, no, taiskaltikauj
Ij siualpil
Ikaj imauan nej noueinan
Nij tajkijtik ijkespan nej kali
Nikchichiuj tepamej taol
Uan tejpamej de sitali
Naj tajlol kuikuj ejej kajt
Uan sejsemej tejmej
Kejmej kijkajkia
Ikaj ijnejmilis in noj
Taj is kaltil nejkej
Taj kuij liuannis uan tajteuiajnij
Yovak van tonalmej
Tej kijtij, taj yoj koyaj
Ij kaj noj tejnaj nij tsajtsiujk
Nij taijk estj nej ajtauj
Ueij niajkaj uan ekuekapantik
Iskaj tonal nij moj
Chikauj
Kejman nij kitaj
Takyojkol noj seltij
Nij taj sejmajtik
Uan nuk tajtajnij
Maj nech tacoppouij
Noj taej kajn kaui
Ijkaj ixtojlojloj noj
Siuajpil nijkijtak
Xochitl, kuijxij uan
Taltijkpak onkajkej
Ejtojs tonal, iluikkakj
Tal, nej miskej
Nij uistaj ikaj naj ixayoj
Nik tajmajtaj kiujtok, niktojkaj
Ikai ichikajualis nijuitsaj
Nij taj tokaj, nij tejkitij
Uan nikchiuaij
Ikaj nij uiatsaj
Nij tastanij, nij tapeuaj
Maj nextajpajpoluijmaj
Ue kavaj.
Vengo
caminando descalza
fango / luz
desde los límites del tiempo.
Vengo
cargando los huesos
de mis abuelas / de mi madre / de mi hija.
Con las manos de las abuelas
tejí cada muro de mi casa
construí paredes de maíz
y techos de estrellas
hice del viento nuestra voz
y con cada piedra que nos sangraba
regué humilde el sendero de los dioses.
Con el cuerpo de mi madre parí
labradores / poetas / guerreros
que cada noche y cada día
trabajan / lloran / cantan.
Con mi boca grité
necia
toda su sangre bebí
que el mar más grande fui
que más allá del cielo llegué
que del águila el vuelo más alto di
que del calor del fuego me apoderé.
Y cuando los destrozos de tanta soberbia vi
desesperada / sola / confundida
de los dioses el perdón pedí.
Con los ojos de mi hija veo
si más allá todavía
flores / aves / planetas
podrán existir
si sol / cielo / tierra
podrán producir
si hermandad / respeto / alabanzas
podrán coexistir
por sus lágrimas vengo
riego / lluevo / inundo
por su fuerza vengo
siembro / trabajo / construyo
por su fe vengo
pido / suplico / imploro
por su perdón vengo
hasta los límites del tiempo